«Για 100 χρόνια τα αγροτικά εμπορεύματα ήταν πολύ φθηνά, σχεδόν 70% κάτω από την πραγματική τους αξία. Στη συνέχεια, ξεκινώντας από το 2002, εκτινάχθηκαν και όλα τα αγροτικά εμπορεύματα τριπλασίασαν την αξία τους», σημειώνει ο ίδιος.
Οι επενδυτές «απομακρύνονται» από τα αγροτικά εμπορεύματα στη χρηματιστηριακή αγορά των ΗΠΑ, καθώς φοβούνται πως η έλλειψη στη ροή των στατιστικών δεδομένων και προβλέψεων, μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες επενδυτικές επιλογές. Αποδεικνύεται μάλιστα πως οι ανοδικές τάσεις στα αγροτικά εμπορεύματα τις πρώτες 3-4 ημέρες ήταν αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης του δολαρίου. Μεγάλη ωστόσο αντίφαση στα λεγόμενα του Γκράνθαμ τα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) που δείχνουν ότι 30% - 40% των τροφίμων παγκοσμώς, αξίας 1 τρισ. δολαρίων, χάνονται ή πετιούνται
Κρούετε τον κώδωνα του κινδύνου για τις τιμές των βασικών αγροτικών εμπορευμάτων. Ποιο είναι το πρόβλημα;
Γιατί έχουν έρθει τα πάνω κάτω. Για 100 χρόνια τα αγροτικά εμπορεύματα ήταν πολύ φθηνά, κατά μέσο όρο 70% κάτω από την πραγματική τους αξία, και στη συνέχεια γύρω στο 2002, τα πάντα τριπλασιάστηκαν -και εννοώ όλα τα αγροτικά εμπορεύματα. Όση αξία δεν είχαν πάρει σε 100 χρόνια την πήραν σε 6 χρόνια, μέχρι το 2008. Υποψιάζομαι ότι το παιχνίδι άλλαξε, λόγω των εξωφρενικών ρυθμών ανάπτυξης στην Κίνα (1,3 δισ. πληθυσμό, καταναλώνει 45% του άνθρακα, 50% του τσιμέντου και 40% του χαλκού παγκοσμίως). Εννοώ ότι αυτοί είναι αριθμοί που δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αγνοούμε, χωρίς να πάει κάτι στραβά
Αυτές οι εκτιμήσεις συχνά συνδέονται με τις ανησυχίες σας σχετικά με τους φυσικούς πόρους
Εξετάσαμε έναν προς έναν τους φυσικούς πόρους και αποφασίσαμε ότι το πιο σημαντικό, το πιο πολύτιμο και το πιο κρίσιμο ήταν το φωσφορικό άλας ή πιο απλά το φώσφορο. Δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε φώσφορο. Είναι απαραίτητος όμως για όλα τα έμβια όντα. Το εξορύσσουμε και έτσι το εξαντλούμε. Έτσι πήγα στους καθηγητές, και είπα, τι πρόκειται να συμβεί, και είπαν: «Ω, υπάρχει αφθονία του φωσφόρου. Αλλά τι πρόκειται να συμβεί όταν τελειώσει; «Ω, υπάρχει αφθονία». Είναι ένα πολύ αδύναμο επιχείρημα. Έχουμε πολλά αποθέματα, αλλά το 85% χαμηλού κόστους, υψηλής ποιότητας φώσφορο βρίσκεται στο Μαρόκο και ανήκει στο βασιλιά του Μαρόκου. Αυτό είναι μια περίεργη κατάσταση, πιο δύσκολη απ’ ό,τι ήταν ποτέ τα αποθέματα πετρελαίου στη Μέση Ανατολή - και πολύ πιο σημαντική. Και ο υπόλοιπος κόσμος ίσως έχει 50 χρόνια αποθεματικού, αν δεν αναπτυχθεί πολύ γρήγορα
Τι πρέπει να κάνουν οι επενδυτές;
Οι επιπτώσεις αφορούν επενδυτές που έχουν γη, είναι ιδιοκτήτες σημαντικών πηγών, αποθέματα φωσφόρου, καλίου, πετρελαίου, χαλκού, κασσίτερου, ψευδάργυρου. Υποψιάζομαι ότι και η τιμή της ηλιακής και αιολικής ενέργειας θα μειωθούν πολύ. Αλλά νομίζω πιο πολύ θα επηρεαστούν: το πετρέλαιο, τα μέταλλα και ειδικότερα τα λιπάσματα και το πιο σημαντικό από όλα τα τρόφιμα. Οι πιέσεις για τα τρόφιμα θα είναι χειρότερες από οτιδήποτε άλλο εμπόρευμα, και ως εκ τούτου, ποια είναι η λύση; Πολύ καλή γεωργία, η οποία μπορεί να γίνει. Η έμφαση από την πλευρά του επενδυτή θα είναι σε πολύ καλά χωράφια. Ποτέ δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την τιμή και την αξία, αλλά από καιρό σε καιρό μπορείτε να πάρετε καλές επενδύσεις από γεωργικές εκτάσεις, και αν είστε έτοιμοι να πάτε στο εξωτερικό, μπορείτε να το κάνετε σήμερα. Δεν θα ήταν πολύ επικίνδυνο. Προσωπικά θα έμενα σε σταθερές χώρες: Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ουρουγουάη, Βραζιλία, Καναδά, φυσικά, και τις ΗΠΑ, όμως, θα ήθελα να κοιτάξουμε γύρω μας, σ’ αυτό που εγώ αποκαλώ οι γωνίες και οι σχισμές. Ο λόγος για τα δάση.
Τα δάση δεν είναι μια κακή συμφωνία, ίσως λίγο υπερτιμημένα, αλλά είμαστε σε έναν κόσμο όπου τα πάντα είναι υπερτιμημένα και για μια ακόμη φορά, τα απίστευτα χαμηλά επιτόκια ωθούν τους ανθρώπους στην επένδυση.
Γιατί το πρόβλημα θα είναι τόσο δύσκολο να το αντιμετωπίσουμε;
Μια πολιτική καριέρα έχει έναν πολύ βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για τα προβλήματα που θα προκύψουν σε 5 ή 10 χρόνια. Με άλλα λόγια, είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει αλλαγή, όταν οι άνθρωποι που ωφελούνται πολύ από τη σημερινή κατάσταση, δεν το θέλουν. Για παράδειγμα, αν η πετρελαϊκή βιομηχανία έχει κάνει μια επένδυση, δεν θέλει να αλλάξει το σύστημα ώστε να αναγνωρίσει την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη για ένα φόρο στον άνθρακα. Και μπορεί να χρηματοδοτήσει δεξαμενές σκέψης προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι έχουμε κατεστημένα συμφέροντα και ανθρώπους που αγωνίζονται σαν τρελοί για να μην αλλάξει η κατάσταση. Επομένως, η αλλαγή είναι δύσκολη, και με τους πολιτικούς μας και τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα στις εκλογές είναι σχεδόν αδύνατη.
Η μακροπρόθεσμη προοπτική είναι σημαντική, όχι μόνο για την αλλαγή της κοινωνίας, αλλά και για τις επενδύσεις.
Η κεντρική ιδέα στο χρηματιστήριο είναι η υπομονή, η αξία και η μέση αναστροφή. Και στην κοινωνία, είναι πόροι και κλίμα. Έχουμε ένα συγκλονιστικά βραχυπρόθεσμο ορίζοντα στο χρηματιστήριο, όπως μαρτυρεί η φούσκα του διαδικτύου. Και έχουμε ένα συγκλονιστικά βραχυπρόθεσμο ορίζοντα για τα κοινωνικά προβλήματα, όπου όλοι θέλουμε να ακούσουμε το πόσο γρήγορα θα έρθει η ανάπτυξη θα είναι και πόσο καλά είναι όλα
Τι θα λέγατε για μια πρόβλεψη αποθέματος; Είχατε αποκαλέσει το άνοιγμα της αγοράς ως «ράλι του 2009», αλλά το 2010 ως «7 χρόνια ισχνών αγελάδων». Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η αγορά είναι στα ύψη.
Και μπορεί να πάει πολύ υψηλότερα από αυτό με την ώθηση της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed). Και μπορούμε να έχουμε μια άλλη φούσκα. Και ο Μπερνάνκι (τ.διοικητής της FED) εμοιάζε να είναι απόλυτα ευχαριστημένος να διατηρεί τις τιμές προς τα κάτω και να παρακολουθεί τις τιμές των μετοχών να αυξάνονται. Και αυτό επειδή, η αύξηση των τιμών των μετοχών δίνουν μια ώθηση στους καταναλωτές, νιώθουμε πιο πλούσιοι - και στη συνέχεια, όταν δεν το χρειαζόμαστε, το όλο πράγμα διογκώνεται, και οι τιμές επιστρέφουν στις δίκαιες τιμές ή χαμηλότερα, όπως έκαναν το 2009, και ο καταναλωτής αντιδρά, και έχουμε μια ύφεση και μια κακή χρηματιστηριακή αγορά. Αν και έχει συμβεί δύο φορές, το σύστημα φαίνεται αποφασισμένο να το κάνει για τρίτη. Όπως έχω πει, είναι ένας λειτουργικός ορισμός της τρέλας το να συνεχίζεις να κάνει το ίδιο πράγμα και να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα
Όπως και πολλοί Άγγλοι θεωρείται τους Αμερικανούς τρελούς, ανόητος και υπεραισιόδοξους.
Η Αμερική είναι μια πολύ, πολύ αισιόδοξη - προκατειλημμένη κοινωνία, όπως πιστεύω, παρεμπιπτόντως και η Αυστραλία. Είμαστε δύο μεγάλες αισιόδοξες κοινωνίες. Μπορείτε να έχετε μια συζήτηση για τη φούσκα των ακινήτων στην Αγγλία, και θα πουν: «Μα, είναι σωστό αυτό; Ας δούμε τα δεδομένα». Εάν έχετε την ίδια συζήτηση στην Αυστραλία, θα προκαλέσετε τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο! Θα σας μισούν για χρόνια!
Άρα τα στερεότυπα για εμάς είναι αλήθεια;
Απολύτως. Έχουμε περισσότερες αποτυχίες εδώ από ό, τι κατά πάσα πιθανότητα συνολικά σε κάθε ανεπτυγμένη χώρα, αλλά όταν ο καπνός καθαρίζει, έχουμε την τάση να καταλήγουμε σε εταιρίες όπως το Amazon και το Google. Δεν είναι τυχαίο. Ρίχνουμε λίγα περισσότερα βελάκια στο στόχο. Οι Γερμανοί είναι πολύ συντηρητικοί σχετικά με το να παίρνουν ρίσκα. Έχουμε μια αξιοθαύμαστη στάση ανάληψης κινδύνου, και είμαστε πολύ ανεκτικοί στην αποτυχία
Θα επωφεληθούμε από αυτό;
Απολύτως, αλλά το μειονέκτημα είναι ότι είμαστε πρόθυμοι να ρίξουμε βέλη γιατί νομίζουμε ότι πάμε να κερδίσουμε. Όλοι οι Αμερικανοί επιχειρηματίες νομίζουν ότι πρόκειται να κερδίσουν. Μόνο το 10% επιβιώνει, αλλά όλοι πιστεύουν ότι πρόκειται να κερδίσουν
Who is who Ο Τζέρεμι Γκράνθαμ είναι Βρετανός μεγαλοεπενδυτής. Είναι συν-ιδρυτής και επικεφαλής για την επενδυτική στρατηγική της εταιρίας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων Grantham Mayo Van Otterloo (GMO), με έδρα τη Βοστώνη. Η GMO είναι ένας από τους μεγαλύτερους διαχειριστές κεφαλαίων στον κόσμο, με περισσότερα από 97 δισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία από τον Δεκέμβριο του 2011. Γεννήθηκε στο Χερτφορτσάιρ, αλλά μεγάλωσε στο Ντονκάστερ. Σπούδασε οικονομικά στο πανεπιστήμιο του Σέφιλντ και το 1966 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ο Γκράνθαμ θεωρείται ως ένας ιδιαίτερα πεπειραμένος επενδυτής σε διάφορες μετοχές, ομόλογα και αγορές βασικών εμπορευμάτων και είναι ιδιαίτερα γνωστός για την πρόβλεψή του για διάφορες φούσκες
Από το φύλλο 413 της εφημερίδας Agrenda
Οι επενδυτές «απομακρύνονται» από τα αγροτικά εμπορεύματα στη χρηματιστηριακή αγορά των ΗΠΑ, καθώς φοβούνται πως η έλλειψη στη ροή των στατιστικών δεδομένων και προβλέψεων, μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες επενδυτικές επιλογές. Αποδεικνύεται μάλιστα πως οι ανοδικές τάσεις στα αγροτικά εμπορεύματα τις πρώτες 3-4 ημέρες ήταν αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης του δολαρίου. Μεγάλη ωστόσο αντίφαση στα λεγόμενα του Γκράνθαμ τα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) που δείχνουν ότι 30% - 40% των τροφίμων παγκοσμώς, αξίας 1 τρισ. δολαρίων, χάνονται ή πετιούνται
Γιατί έχουν έρθει τα πάνω κάτω. Για 100 χρόνια τα αγροτικά εμπορεύματα ήταν πολύ φθηνά, κατά μέσο όρο 70% κάτω από την πραγματική τους αξία, και στη συνέχεια γύρω στο 2002, τα πάντα τριπλασιάστηκαν -και εννοώ όλα τα αγροτικά εμπορεύματα. Όση αξία δεν είχαν πάρει σε 100 χρόνια την πήραν σε 6 χρόνια, μέχρι το 2008. Υποψιάζομαι ότι το παιχνίδι άλλαξε, λόγω των εξωφρενικών ρυθμών ανάπτυξης στην Κίνα (1,3 δισ. πληθυσμό, καταναλώνει 45% του άνθρακα, 50% του τσιμέντου και 40% του χαλκού παγκοσμίως). Εννοώ ότι αυτοί είναι αριθμοί που δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αγνοούμε, χωρίς να πάει κάτι στραβά
Αυτές οι εκτιμήσεις συχνά συνδέονται με τις ανησυχίες σας σχετικά με τους φυσικούς πόρους
Εξετάσαμε έναν προς έναν τους φυσικούς πόρους και αποφασίσαμε ότι το πιο σημαντικό, το πιο πολύτιμο και το πιο κρίσιμο ήταν το φωσφορικό άλας ή πιο απλά το φώσφορο. Δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε φώσφορο. Είναι απαραίτητος όμως για όλα τα έμβια όντα. Το εξορύσσουμε και έτσι το εξαντλούμε. Έτσι πήγα στους καθηγητές, και είπα, τι πρόκειται να συμβεί, και είπαν: «Ω, υπάρχει αφθονία του φωσφόρου. Αλλά τι πρόκειται να συμβεί όταν τελειώσει; «Ω, υπάρχει αφθονία». Είναι ένα πολύ αδύναμο επιχείρημα. Έχουμε πολλά αποθέματα, αλλά το 85% χαμηλού κόστους, υψηλής ποιότητας φώσφορο βρίσκεται στο Μαρόκο και ανήκει στο βασιλιά του Μαρόκου. Αυτό είναι μια περίεργη κατάσταση, πιο δύσκολη απ’ ό,τι ήταν ποτέ τα αποθέματα πετρελαίου στη Μέση Ανατολή - και πολύ πιο σημαντική. Και ο υπόλοιπος κόσμος ίσως έχει 50 χρόνια αποθεματικού, αν δεν αναπτυχθεί πολύ γρήγορα
Τι πρέπει να κάνουν οι επενδυτές;
Οι επιπτώσεις αφορούν επενδυτές που έχουν γη, είναι ιδιοκτήτες σημαντικών πηγών, αποθέματα φωσφόρου, καλίου, πετρελαίου, χαλκού, κασσίτερου, ψευδάργυρου. Υποψιάζομαι ότι και η τιμή της ηλιακής και αιολικής ενέργειας θα μειωθούν πολύ. Αλλά νομίζω πιο πολύ θα επηρεαστούν: το πετρέλαιο, τα μέταλλα και ειδικότερα τα λιπάσματα και το πιο σημαντικό από όλα τα τρόφιμα. Οι πιέσεις για τα τρόφιμα θα είναι χειρότερες από οτιδήποτε άλλο εμπόρευμα, και ως εκ τούτου, ποια είναι η λύση; Πολύ καλή γεωργία, η οποία μπορεί να γίνει. Η έμφαση από την πλευρά του επενδυτή θα είναι σε πολύ καλά χωράφια. Ποτέ δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την τιμή και την αξία, αλλά από καιρό σε καιρό μπορείτε να πάρετε καλές επενδύσεις από γεωργικές εκτάσεις, και αν είστε έτοιμοι να πάτε στο εξωτερικό, μπορείτε να το κάνετε σήμερα. Δεν θα ήταν πολύ επικίνδυνο. Προσωπικά θα έμενα σε σταθερές χώρες: Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ουρουγουάη, Βραζιλία, Καναδά, φυσικά, και τις ΗΠΑ, όμως, θα ήθελα να κοιτάξουμε γύρω μας, σ’ αυτό που εγώ αποκαλώ οι γωνίες και οι σχισμές. Ο λόγος για τα δάση.
Τα δάση δεν είναι μια κακή συμφωνία, ίσως λίγο υπερτιμημένα, αλλά είμαστε σε έναν κόσμο όπου τα πάντα είναι υπερτιμημένα και για μια ακόμη φορά, τα απίστευτα χαμηλά επιτόκια ωθούν τους ανθρώπους στην επένδυση.
Μια πολιτική καριέρα έχει έναν πολύ βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για τα προβλήματα που θα προκύψουν σε 5 ή 10 χρόνια. Με άλλα λόγια, είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει αλλαγή, όταν οι άνθρωποι που ωφελούνται πολύ από τη σημερινή κατάσταση, δεν το θέλουν. Για παράδειγμα, αν η πετρελαϊκή βιομηχανία έχει κάνει μια επένδυση, δεν θέλει να αλλάξει το σύστημα ώστε να αναγνωρίσει την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη για ένα φόρο στον άνθρακα. Και μπορεί να χρηματοδοτήσει δεξαμενές σκέψης προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι έχουμε κατεστημένα συμφέροντα και ανθρώπους που αγωνίζονται σαν τρελοί για να μην αλλάξει η κατάσταση. Επομένως, η αλλαγή είναι δύσκολη, και με τους πολιτικούς μας και τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα στις εκλογές είναι σχεδόν αδύνατη.
Η μακροπρόθεσμη προοπτική είναι σημαντική, όχι μόνο για την αλλαγή της κοινωνίας, αλλά και για τις επενδύσεις.
Η κεντρική ιδέα στο χρηματιστήριο είναι η υπομονή, η αξία και η μέση αναστροφή. Και στην κοινωνία, είναι πόροι και κλίμα. Έχουμε ένα συγκλονιστικά βραχυπρόθεσμο ορίζοντα στο χρηματιστήριο, όπως μαρτυρεί η φούσκα του διαδικτύου. Και έχουμε ένα συγκλονιστικά βραχυπρόθεσμο ορίζοντα για τα κοινωνικά προβλήματα, όπου όλοι θέλουμε να ακούσουμε το πόσο γρήγορα θα έρθει η ανάπτυξη θα είναι και πόσο καλά είναι όλα
Τι θα λέγατε για μια πρόβλεψη αποθέματος; Είχατε αποκαλέσει το άνοιγμα της αγοράς ως «ράλι του 2009», αλλά το 2010 ως «7 χρόνια ισχνών αγελάδων». Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η αγορά είναι στα ύψη.
Και μπορεί να πάει πολύ υψηλότερα από αυτό με την ώθηση της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed). Και μπορούμε να έχουμε μια άλλη φούσκα. Και ο Μπερνάνκι (τ.διοικητής της FED) εμοιάζε να είναι απόλυτα ευχαριστημένος να διατηρεί τις τιμές προς τα κάτω και να παρακολουθεί τις τιμές των μετοχών να αυξάνονται. Και αυτό επειδή, η αύξηση των τιμών των μετοχών δίνουν μια ώθηση στους καταναλωτές, νιώθουμε πιο πλούσιοι - και στη συνέχεια, όταν δεν το χρειαζόμαστε, το όλο πράγμα διογκώνεται, και οι τιμές επιστρέφουν στις δίκαιες τιμές ή χαμηλότερα, όπως έκαναν το 2009, και ο καταναλωτής αντιδρά, και έχουμε μια ύφεση και μια κακή χρηματιστηριακή αγορά. Αν και έχει συμβεί δύο φορές, το σύστημα φαίνεται αποφασισμένο να το κάνει για τρίτη. Όπως έχω πει, είναι ένας λειτουργικός ορισμός της τρέλας το να συνεχίζεις να κάνει το ίδιο πράγμα και να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα
Όπως και πολλοί Άγγλοι θεωρείται τους Αμερικανούς τρελούς, ανόητος και υπεραισιόδοξους.
Η Αμερική είναι μια πολύ, πολύ αισιόδοξη - προκατειλημμένη κοινωνία, όπως πιστεύω, παρεμπιπτόντως και η Αυστραλία. Είμαστε δύο μεγάλες αισιόδοξες κοινωνίες. Μπορείτε να έχετε μια συζήτηση για τη φούσκα των ακινήτων στην Αγγλία, και θα πουν: «Μα, είναι σωστό αυτό; Ας δούμε τα δεδομένα». Εάν έχετε την ίδια συζήτηση στην Αυστραλία, θα προκαλέσετε τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο! Θα σας μισούν για χρόνια!
Άρα τα στερεότυπα για εμάς είναι αλήθεια;
Απολύτως. Έχουμε περισσότερες αποτυχίες εδώ από ό, τι κατά πάσα πιθανότητα συνολικά σε κάθε ανεπτυγμένη χώρα, αλλά όταν ο καπνός καθαρίζει, έχουμε την τάση να καταλήγουμε σε εταιρίες όπως το Amazon και το Google. Δεν είναι τυχαίο. Ρίχνουμε λίγα περισσότερα βελάκια στο στόχο. Οι Γερμανοί είναι πολύ συντηρητικοί σχετικά με το να παίρνουν ρίσκα. Έχουμε μια αξιοθαύμαστη στάση ανάληψης κινδύνου, και είμαστε πολύ ανεκτικοί στην αποτυχία
Θα επωφεληθούμε από αυτό;
Απολύτως, αλλά το μειονέκτημα είναι ότι είμαστε πρόθυμοι να ρίξουμε βέλη γιατί νομίζουμε ότι πάμε να κερδίσουμε. Όλοι οι Αμερικανοί επιχειρηματίες νομίζουν ότι πρόκειται να κερδίσουν. Μόνο το 10% επιβιώνει, αλλά όλοι πιστεύουν ότι πρόκειται να κερδίσουν
